Çocukta Gelişecek Bacak Uzunluk Farkının Öngörülmesi

Oluşacak Farkı Hesaplama Yöntemleri 

İskelet olgunlaşması sonucu kemiğin uzaması tamamlandığı zaman bacak uzunluk farkının ne kadar olacağını öngörmeye yarayan başlıca 4 yöntem tanımlanmıştır: Green-Anderson-Messner tabloları, Moseley düz hat grafiği, Menelaus aritmetik yöntemi ve Paley ortak çarpan yöntemi.  

Green-Anderson-Messner Tabloları

Bir grup araştırmacı yıllar süren çalışmalardan sonra 5 yaş ile büyüme plaklarının kapandığı döneme kadar olan çocuklardaki femur ve tibia uzunluklarını ölçerek bu istatistiki verileri bir takım tablolarda toplamışlardır (Anderson-Green-Messner tabloları). Bu veriler, doğum tarihini esas alan kronolojik yaşa göre değil kemik yaşına göre değerlendirilmiştir. Kemik yaşı her kemiğin kendine özgü geçirdiği evrelere göre belirlenir. Bu nedenle her kemiğin ne zaman iskelet olgunlaşmasına ulaşacağı, yani uzamanın o kemikte ne zaman biteceği bellidir. Halbuki kronolojik yaş bize bu bilgiyi tam vermez. Anderson-Green-Messner tabloları bu amaçla elbileği radyografilerinin belli bir albümdeki (Greulich-Pyle atlası) örnekler ile kıyaslanması sonucu belirlenen kemik yaşına göre düzenlenmiştir. Bu tablolar üzerinde normal tarafta yer alan femur ve tibiaya ait uzunluk miktarı çocuğun yaşı dikkate alınarak işaretlenir ve böylelikle önce hangi yüzdede (persantil) olduğu belirlenir. Yüzde, çocuğun 100 normal çocuk arasında normal taraftaki uzama açısından kaçıncı sırada olduğunu gösterir. Sonra bu yüzdeye ait eğri izlenerek söz konusu normal kemiğin (femur, ya da tibia) büyüme bittiğinde hangi uzunlukta olacağı bulunur. Bacaktaki uzun kemiklere ait doğumsal kısalıklar genellikle Shapiro tip I eğrisindeki özelliği gösterdiğinden, yani bacak uzunlukları arasındaki fark doğrusal olarak arttığından, normal taraftaki femur ve tibia ile kısa veya uzun taraftaki femur ve tibia uzunlukları arasında bulunan oran (yüzde olarak tanımlanır), tablo üzerinde bulunan normal tarafa ait nihai uzunluk miktarıyla çarpılarak, kısa veya uzun taraftaki femur ve tibianin uzama bittiğinde ne kadar olacağı tahmin edilmiş olur.

Moseley Düz Hat Grafiği

Gelişecek bacak uzunluk farkının ne kadar olacağını öngörmede yararlanılan diğer bir yöntem de Moseley düz hat grafiğidir. Anderson-Green-Messner tablolarındaki verilerin matematiksel olarak değerlendirilip bir grafik haline getirildiği bu yöntemde her iki bacaktaki femur ve tibiaya ait değerler her vizitte bu grafiğe işlenir ve bunlar zamanla iki ayrı eğri oluşturur. Normal taraf eğrisiyle kısa veya uzun taraf eğrisi arasındaki düşey fark o yaştaki bacak uzunluk farkını gösterir. Uzunluk farkının doğrusal arttığı düşünüldüğünden, her iki eğri erişkin yaşa doğru uzatıldığında ilerde uzama bittiğinde uzunluk farkının ne kadar olacağı bulunmuş olur. Uzunluk farkına yönelik yapılan cerrahi girişimler (uzatma osteotomisi, epifizyodez) tabloya işlenerek bunların zamanla görülen etkileri de izlenmiş olur. Moseley düz hat grafiği, bir eğri oluşturabilecek yatay sapmaların uygun şekilde düz bir çizgiye dönüştürme ilkesine uygun tasarlanmıştır. Bu grafik daha sonra yeniden tasarlanmıştır (Rotterdam Düz Hat Grafiği)

Menelaus Yöntemi

Menelaus yöntemi ise doğrusal artış ilkesine dayanan, son derece basit bir yöntemdir. Buna göre erkeklerde 17, kızlarda 16 yaşına kadar femur alt ucundan yılda ortalama 0,95 cm (pratik olarak 1 cm), tibia üst ucundan yılda ortalama 0,64 cm (pratik olarak 6 mm) uzama gerçekleştiği kabul edilir ve hesaplama buna göre yapılır.

Paley Ortak Çarpan Yöntemi

Son olarak, yine doğrusal artış ilkesine dayanan Paley ortak çarpan yöntemi tanımlanmıştır. Bu yöntemde her yüzdedeki (persantil) normal femur ve tibia kemiklerinin 3 ila 6 aylık aralarla uzunlukları ölçülmüş ve erişkin yaştaki femur ve tibia uzunlukları bulunan bu değerlere bölünerek her yaş için bir ortak çarpan elde edilmiştir. Kısa veya uzun bacağın boyu bu ortak çarpanla çarpıldığında uzama bittiğinde femur veya tibia kemiğinin boyunun ne kadar olacağı, dolaylı olarak da bacak uzunluk farkının ne kadar olacağı ortaya konur. Ortak çarpanlar cinsiyete göre değişkenlik gösterir.

Sağlıklı bir öngörüde bulunabilmek için 6 ila 12 ay arayla çekilmiş en az 3 ortoröntgenograma gereksinim vardır; hesaplamada bunların ortalaması ve seyri dikkate alınır. Böylelikle röntgen filmi üzerinde ölçüm hataları ve ortoröntgenogram çekimi sırasında hastanın konumlandırılmasına bağlı çekim hataları asgariye indirilmiş, bacaklar arasındaki farkta zaman içerisinde olabilecek değişiklikler fark edilmiş ve hesaplamaya yansıtılmış olur. Ufak yaştaki çocukların kemiklerinde hayli kıkırdak kısım bulunduğundan tam kemik boyu ölçümü yapmak pratik olarak mümkün olmaz; ayrıca röntgen çekimi sırasında ufak çocukları istenen şekilde konumlandırmak güçtür. Bu nedenle 3 ila 4 yaşın altındaki çocuklarda çekilen ortoröntgenograma, hele hele tek bir çekime güvenerek yapılan ayrıntılı hesaplamalarda hata payı büyüktür.