Tanı

Basit radyolojik inceleme, tüm bacağı gösteren, ayakta çekilmiş ön arka ve yan radyografilerle patellofemoral oluğa yönelik özel aksiyel çekim radyografileri kapsar.

Ön arka radyografide genu valgum olup olmadığına bakılırken, yan radyografide ise patella altanın mevcut olup olmadığı araştırılır. Bu radyografiler ayrıca çıkık esnasında oluşmuş bir kırık (patella kenar kırığı, ya da dış femur kondili ön yüzünde osteokondral kırık), eklemde serbest cisim, osteokondritis dissekans, bipartit patella gibi patolojilerin saptanmasına da yarar. Düzgün bir yan radyografi çekiminde diz 30 derece fleksiyonda olmalı ve femur kondillerinin arka kısmı birbirinin üstüne denk gelmelidir. Yan radyografide ölçüldüğünde patella ile patellar tendonun uzunluğu hemen hemen eşit çıkar. Patellar tendonun, patella uzunluğunun 1,2 mislinden daha uzun olması durumunda patella altadan söz edilir (Insall-Salvati yöntemi). Patella altanun aksine patella bajada dizkapağı normal konumundan daha distaldedir. Insall-Salvati oranının 0,8 den daha küçük çıkması patella bajayı gösterir. Modifiye Insall-Salvati yönteminde patellanın uzunluğu değil eklem yüzünün uzunluğu esas alınır. Bu durumda normal değer 1,25 civarındadır ve 2 den büyük çıkması patella altayı işaret eder.

Ufak çocukta yan radyografide patella uzunluğu düzgün anlaşılamadığından patellanın merkezi (P) ile femur alt uç (F) ve tibia üst uç (T) büyüme plaklarının ortası işaretlenir. PT mesafesinin FT mesafesine oranı esas alınır. Değerler aynı Insall-Salvati yönteminde olduğu gibidir.

Diz 30 derece fleksiyondayken çekilen yan radyografide kondiller arası çentiğe ait hat öne doğru uzatıldığında (Blumensaat hattı) normalde patellanın alt kutbunun altından geçer. Bu hat ile patella alt kutbu arasındaki mesafe 10 mm’nin üstüne çıktığı zaman patella altadan söz edilir.

Düzgün çekilmiş bir yan radyografide femur dış kondil ön yüzü ile iç kondil ön yüzü arasında 5 mm’den daha az bir farkın olması troklea displazisi lehine yorumlanır, ancak pratik uygulamada dizin gerçek yan görüntüsünü elde etmede çoğunlukla başarılı olunamadığı da bir gerçektir. Patellofemoral olukta kayan, ya da yan yatan (tilt yapan) patellanın saptanmasında, ya da troklea sığlığının değerlendirilmesinde aksiyel çekimlere baş vurulur. Ne var ki diz fleksiyona gittikçe patella ile femur arasındaki ilişki de değişir ve anatominin yorumlanması güçleşir. Bu nedenle patellanın henüz kondiller arası oluğa girmediği, kemik yapılar tarafından korunmadığı dizin düşük fleksiyon dereceleri tercih edilir, ancak klinik muayenedeki pozitif bulgulara rağmen aksiyel çekimlerde anormal bir bulguya rastlanmamış olması patellofemoral instabilitenin bulunmadığı anlamına gelmez. Birçok aksiyel çekim tekniği tanımlanmışsa da en çok tercih edilenler Merchant ve Laurin teknikleridir. Merchant tekniğinde röntgen tüpü diz 45 derece fleksiyondayken femur cismine 30 derece açı yapacak şekilde yönlendirilir. Laurin teniğinde ise diz 20 derece fleksiyondadır.

Merchant çekiminde lateral ve medial femur kondilleri ön yüzünü izleyen hatların oluşturduğu oluk açısının tepe noktası ile patellanın en alt ucunu birleştiren hat normalde troklea açısı açı ortayına denk gelir, ya da bu hattın medialinde yer alır. İki hat arasında oluşan açının değeri normalde 0 derece ila -16 derece arasındadır (uyum açısı). Bu hattın açı ortayının lateralinde yer alması durumunda patella sublüksasyonundan söz edilir.

Merchant çekiminde trokleaya ait oluk açısını ölçerek patellofemoral oluğun derinliği hakkında fikir edinilebilir. Lateral ve medial femur kondilleri ön yüzünü izleyen hatların oluşturduğu oluk açısı normalde 137 derece ila 141 derece (ortalama 138 derece) arasındadır. Bu açının normalden büyük çıkması patellofemoral oluğun sığ oluşmuş olduğunu gösterir. Değerin büyüklüğü ile troklea displazisi arasında doğrudan ilişki vardır.

Laurin tekniğinde patellanın lateral faseti boyunca çizilen hat ile femur lateral ve medial kondillerinin en dış noktalarını birleştiren hat normalde dışa bakan bir açı oluşturur. Bu hatların paralel seyretmesi, ya da mediale bakan açı oluşturması durumunda patellanın oluğu içerisinde yan yattığı (tilt yaptığı) anlaşılır. Çekimi daha zor bir tekniktir, ancak hafif derecedeki patellofemoral instabiliteyi ortaya koymada oldukça başarılıdır.

Troklea displazisinden kuşkulanıldığı zaman bilgisayarlı tomografiden yararlanılır. Aynı inceleme içerisinde femurun ve tibianın torsiyon dereceleri de ölçülebilir. Hatta kuadriseps kası istirahatteyken ve kasılı konumdayken çekilen bilgisayarlı tomografi ile diz kapağının dışa kayması, ya da yan yatması oldukça net olarak görüntülenebilir.

Akut çıkıkta görülebilecek bağ yaralanması, kıkırdak hasarı, ya da kopma kırığına tekrarlayan instabilitede rastlanmadığı için manyetik rözonans görüntüleme gerekli değildir.