O BACAK

Bacaktaki koronal plan eğriliğinin seyri tibiofemoral açı ile izlenebilir.  Uyluk kemiği uzun ekseni ile kaval kemiği uzun ekseni arasındaki açıya tibiofemoral açı denir. Yenidoğanda bu açı dizin dış tarafında oluşur ve yaklaşık 15 derece civarındadır (± 10 derece). Tırnak işareti içinde gösterilen değer iki standart sapma değerini ifade eder. Daha sonraları tibiofemoral açı azalarak 12. ayda yaklaşık 5 dereceye düşer (± 10 derece). Süt çocuğunda 18. aya dağru bacaklar dümdüz hale gelir; yani, tibiofemoral açı sıfır dereceye gelir (± 10 derece). Daha sonraları tibiofemoral açı dizin iç tarafında oluşmaya başlar ve 24. aya gelindiğinde -5 dereceye (± 8 derece), 36. ayda da zirve yaparak -8 dereceye (± 4 derece) ulaşır. Tibiofemoral açı daha sonraları giderek azalarak 11 yaş civarında -4 dereceye (± 4 derece) iner ve erişkin yaşta da bu şekilde devam eder.

Koronal tibiofemoral açının dizin dış tarafında oluşması ve normal kabul edilen sınırdan (iki standart sapma değerinden) daha da yüksek bir değerde bulunmasına genu varum, koronal tibiofemoral açının dizin iç tarafında oluşması (yani eksi değer göstermesi) ve normal kabul edilen sınırdan (iki standart sapma değerinden) daha da yüksek bir değerde bulunmasına ise genu valgum denir. Genu varum çift taraflı olduğunda mevcut görünüm O bacak adını alırken, genu valgum çift taraflı olduğunda ise mevcut görünüm X bacak adını alır.

Ayakta çekilen ve bacakların tümünü içeren radyografide femur başı merkezi ile ayak bileği merkezini birleştiren hatta mekanik eksen denir. Normalde mekanik eksen diz ekleminin tam ortasından geçer. Diz ve ayak bileği eklemleri yere paraleldir. Genu varumda mekanik eksen dizin medialine kayar; hatta ileri olguda eklemin dışından geçer.

Genu varumda mekanik eksenin dizin merkezinden iç tarafa doğru kayması femur medial kondili ile tibia platosunun medial kısımlarının anormal yüklenme altında kalmasına yol açar. Bunun sonucunda femur alt uç ve tibia üst uç büyüme plaklarının aşırı yüklenen iç kısımlarında büyüme yavaşlar ve büyüme plaklarının dış tarafında normal devam eden büyüme ile eğrilik daha da artar.

Tedavi edilmeyen genu varumda erişkin yaşta medial menisküs yırtığı, dizde sublüksasyon, medial eklem kıkırdağında aşınma ve sonunda da diz medial kompartmanında başlayıp dizin tümüne yayılan kireçlenme (dejeneratif artrit) gelişir. 

O bacak 4 yaş altı çocuklarda en sık rastlanan deformitelerden biridir ve birçok farklı nedene dayanır.

O bacak nedenleri:

• fizyolojik O bacak

• Blount hastalığı

• metabolik hastalık (raşitizm)

• sendromlar (akondroplazi, psödoakondroplazi, multipl epifizer displazi, metafizer displazi, kamptomelik displazi)

• osteogenesis imperfekta

• nörofibromatozis

• metal zehirlenmesi (kurşun ve florid)

• profesyonel futbol oynayanlarda O bacak gelişmesine eğilim mevcuttur

• parantez bacak

• bilateral genu varum

• bow legs