MULTİPL HEREDİTER EKZOSTOZ

İskeletin aktif büyüme alanlarına yakın kısımlarında ortaya çıkan, kıkırdakla kaplı, çok sayıda selim kemik tümörüyle (ekzostoz) karakterize kalıtımsal bir hastalıktır. Ekzostoz histolojik olarak osteokondrom yapısındadır.

Nedeni

8., 9. ve 11. kromozomlarda yerleşik 3 gendeki bozukluktan kaynaklanır. Bunlardan 8. kromozomda yer alan ve EXT1 (Exostosin Glycosyltransferase 1) olarak adlandırılan gen ile 11. kromozomda yer alan ve EXT2 olarak adlandırılan gen kıkırdağın temel yapı taşlarından olan proteoglikanlardan heparen sülfatın yapımını düzenleyen glikozil transferazı kontrol eder. Kıkırdak hücreleri tarafından yapılan proteoglikanlar büyüme plağının şekillenmesinde büyük rol oynar. Bu genlerden birindeki mutasyon sonucu glikolizasyon işlemi aksadığından heparen sülfat yapımı ileri derecede etkilenir. Sonuçta kıkırdak hücrelerinin (kondrositlerin) çoğalması düzensiz bir şekilde gelişerek büyüme plağından dışarıya doğru uzanan, değişik biçimde kütleler oluşur (ekzostoz). Multipl herediter ekzostozda (MHE) hastalıktan sorumlu mutasyon hastaların yaklaşık % 70'inde EXT1, yaklaşık % 20'sinde EXT2, yaklaşık % 3'ünde ise EXT3 geninde gerçekleşir. Hastaların yaklaşık % 10'unda ise henüz bilinmeyen başka gen(ler)deki mutasyonun hastalıktan sorumlu olduğu anlaşılmaktadır. Hastalığın en şiddetli şekilleri EXT1 geniyle ilişkilidir.

Hastalık otozomal dominan geçiş özelliği gösterir. MHE'lu bireyin çocuğunda da MHE oluşma olasılığı % 50'dir. Hastaların % 70 ila % 90'ında ailede MHE'lu bir birey bulunur. % 10 ila % 20'si spontan mutasyonla bu hastalığa yakalanır ve ailede MHE'u olan ilk birey niteliğini kazanır.

MHE olgularına ortalama 3 yaş civarı tanı konur. Hastalıktan etkilenlerin yaklaşık yarısı 4 yaş bitiminde, yaklaşık 4/5'i 10 yaş bitiminde, hemen hemen tamamı da 12 yaş bitiminde MHE bulgularına sahiptir. Penetrans yaklaşık % 96 olarak bulunmuştur. Bu, HME kalıtıldığında doğacak çocuğun % 96 olasılıkla hastalığın belirtilerini göstereceği, % 4'ünde ise hastalık belirtilerini göstermeden sadece taşıyıcı olacağı anlamındadır. Bu nedenle, ailesinde MHE bulunan, ancak 12 yaş bitimine kadar ekzostoz gelişmemiş bir çocukta bundan sonraki dönemde ekzostoz gelişme olasılığı düşüktür, ancak bu bireyin çocuğunda MHE gelişme olasığı vardır, çünkü bireylerin % 4'ünde söz konusu gen penetran değildir. Nitekim hastalığa yakalanmış kişilerin yaklaşık 1/10'unun ailesinde MHE'a rastlanmaz.

Genel Özellikler

Görülme sıklığının 50,000 ila 100,000'de 1 olduğu bildirilmektedir.

Hemen her zaman diz çevresinde en az bir ekzostoz bulunur. Diz çevresinde ekzostoz bulunmayanların oranı % 5 civarındadır. Femur en sık tutulan kemiktir. Femurda hemen her zaman bir ekzostoz bulunur. MHE hastalarının % 70'inde femurun distali, % 30'unda ise femurun proksimali tutulur. Tibia ikinci en sık tutulan kemiktir. MHE hastalarının % 70'inde tibianın proksimali, % 20'sinde ise tibianın proksimali tutulur. Daha sonra fibula gelir. MHE hastalarının % 30'unda fibulanın proksimali, % 25'inde ise fibulanın distali tutulur.  Proksimal humerus olguların % 50'sinde, skapula ve kaburgalar olguların % 40'ında, önkol alt uç (distal radius ve ulna) olguların % 30'unda, el parmakları (falankslar) olguların % 30'unda tutulur.

Patoloji

MHE'da ekzoztozun makro ve mikroskobik görünümü osteokondromla aynıdır.

• multipl osteokondromatoz