HİPOFOSFATAZYA

Alkali fosfataz eksikliği sonucu kemik mineralizasyonun olumsuz etkilendiği bir metabolizma hastalığıdır.

Nedeni

Vücutta birbirinden farklı dört alkali fosfataz tipi bulunur. Bunlardan dokuya spesifik olan üçü ince barsak, plasenta ve germ hücresinde bulunur ve yapımları 2. kromozomda yerleşik bir gen tarafından düzenlenir. Dokuya spesifik olmayan dördüncü tip, yani doku nonspesifik alkali fosfataz (tissue non-specific alkaline phosphatase, TNSALP) ise esas olarak karaciğer, kemik ve böbrekte bulunur ve yapımı 1. kromozomda yerleşik gen (1p36.1) tarafından sağlanır. TNSALP osteoblast ve kondrositlerin dış duvarına tutunmuş olarak bulunur ve inorganik pirofosfat (PPi), piridoksal 5-fosfat (PLP) ve fosfo etanolamin (PEA) gibi bazı fosfat içeren maddelerin hidrolizini gerçekleştirir.

Hipofosfatazya doku nonspesifik alkalin fosfatazın (TNSALP) yapımını üstlenmiş olan gende gerçekleşen mutasyon sonucu ortaya çıkar. TNSALP geniyle ilgili 200'den fazla mutasyon yayınlanmıştır. Mutasyon sayısının çok olması hastalar arasında klinik görünümün (fenotip) çok farklı olmasına neden olur.

TNSALP'ın eksik, ya da hatalı yapımı osteblastlarda ve kondrositlerde PPi'ın hücre dışında birikmesine neden olarak kemik dokusunu oluşturan hidroksiapatitin oluşumunu dizginler. Osteoid doku normal olarak yapılırsa da alkali fosfataz eksiliğinden, ya da işlev bozukluğundan mineralize olamaz ve buna bağlı olarak da çocukta raşitizm, erişkinde ise osteomalasi gelişir.

PLP ise B₆ vitaminin aktif şeklini oluşturur ve hücre membranından geçebilmesi için TNSALP marifetiyle fosforunu bırakması gerekir. B₆ vitaminin eksikliği beyin dokusundaki nörotransmitterlerin yapımının azalmasına ve sonuçta da epilepsi nöbetlerine neden olur.

Hastalar değişik kalıtım özellikleri gösterir. Hafif olguların kalıtılma şekli değişkenlik gösterirken, otozomal resesif şekiller en ciddi tabloyu yaratır (perinatal ve infantil şekiller). Otozomal dominan geçişte genellikle daha selim bir tablo oluşur (çocukluk ve erişkin tipler).

Homozigot döllenme ölümcül forma yol açar.

Genel Özellikler

Oldukça nadirdir.  Ciddi şekilleri 100.000 canlı doğumdan 1'inde görülür. Bazı bölgelerde görülme sıklığı çok daha fazladır (Kanada'da Mennonite hristiyan topluluğu, Japonya), ancak her ırkta görülebilir.

Cinsiyet dağılımı eşittir.