SEVER HASTALIĞI

Çocukluk ve ergenliğin belli bir döneminde ortaya çıkan, topuk kemiği büyüme plağının (kalkaneus apofizi) geçici inflamasyonudur.

Genel Özellikler

Görülme sıklığı tam bilinmemekle birlikte oldukça sık görüldüğü bir gerçektir.

Hastaların yaklaşık % 60’ında her iki topukta da görülür.

Erkeklerde daha sıktır. Erkek:kız oranı 2:1 gibidir.

En sık görüldüğü yaş grubu erkeklerde 10 ila 12 yaş, kızlarda ise 8 ila 10 yaş aralığıdır.

Patoloji

İlerde kaynaşacağı esas kemikten ayrı bir kemikleşme merkezine sahip olan apofiz, epifize benzer bir yapıdır. Eklemle ilişkili olan epifizin aksine apofizin eklemle ilişkisi yoktur ve kendisine tendon, ya da bağ yapışmasıyla epifizden ayrılır.

Kalkaneus apofizinin radyografide görünür hale gelmesi erkek çocuklarında 9 ila 10 yaşlarını, kız çocuklarında ise 8 ila 9 yaşlarını bulur. Ayrı bir kemikleşme merkez(ler)ine sahip kalkaneus apofizi 15 yaşına doğru (12 ila 22 yaş arası) esas topuk kemiği ile kaynaşır.

Apofiz ile esas topuk kemiği arasında kalan apofiz plağında hızlı boy atma döneminde yapımı hızlanan, kırılgan kalsifiye kıkırdağın yarattığı zayıflık bu alanı tekrarlayıcı tarzdaki yüklenmelere karşı hassas kılar. Apofiz plağında epifiz plağından farklı olarak hiyalen kıkırdaktan çok fibro kıkırdağın bulunması bu alanı daha da zayıflatır. Ayrıca, apofiz plağının düşey konumda uzanması önemli bir etkendir. Düşey konumdaki apofiz plağı kendisine yapışan Aşil tendonu vasıtasıyla güçlü bir çekme kuvveti uygulayan triseps sura kompleksi ile esas topuk kemiği arasındaki strese dayanamayabilir ve tekrarlayıcı tarzdaki yüklenmeler karşısında makaslama kuvvetlerinin marifetiyle apofiz plağında mikro kırıklar oluşur. Apofizin belli bölgelerinde bu mikro kırıklar nedeniyle dolaşım bozulur ve nekrotik alanlar oluşur. Mikro kırıkların iyileşmesi sürecinde oluşan inflamasyon klinik yakınmaya neden olur. Onarım faaliyeti radyografide rezorbsiyon, fragmentasyon, ve artan skleroz şeklinde görünür.

Klinik Görünüm

Hekime başvuruda bulunan hemen her zaman aktif spor yapan, ya da spora yeni başlamış bir çocuktur. Sporla, özellikle de sert zeminde sıçrama ve koşma gibi fiziksel aktivitede artan topuk ağrısı söz konusudur.

Koşu sporu yapan, basketbol oynayan, ya da jimnastiğe meraklı çocuklarda daha çok görülür. Uzun süre ayakta durma ağrıyı tetikleyebilir. Topuğu yeterince beslemeyen, ya da topuk kısmı dar ayakkabılar da ağrının ortaya çıkmasından sorumlu olabilir. Her ne kadar Sever hastalığı her çocukta olabilirse de ayakta düztabanlığın olması, bir bacağın daha kısa olması ve şişmanlık Sever hastalığına zemin hazırlayan durumlardır. Düztabanlıkta Aşil tendonunın kısalması ve bacak kısalığında ise kısa olan tarafta triseps sura kompleksinin yürüyüş sırasında ayak bileğini sürekli ekin konumunda tutması ağrıyı tetikler.

Ağrı genellikle aniden çıkmaz, giderek gelişir. Ağrıyan ayağı istirahat ettirme ve medikal tedavi sonrası ağrı bir şekilde hafifler, hatta tamamen geçer, ancak bir süre sonra yeniden başlayarak kronik bir hal alır. Hastanın topuk ağrısının bir gün geçeceği beklentisi hekime başvuruyu geciktirir. Ne zaman ki topuk ağrısı sportif aktivitelere engel olmaya, ya da aksamaya neden olmaya başlar, hasta hekime başvurur.

Hasta ayak bileğinde dorsifleksiyonu önleyecek tarzda kısa adımlarla ve duraklayarak yürür. Muayenede hastaların çoğunda Aşil tendonunun kalkaneusa yapıştığı yerde hassasiyet alınır. Topuk iki parmak arasında sıkıştırıldığında ağrı oluşturulur (sıkma testi). Hasta parmak ucunda durduğunda topukta ağrı oluşur. Aynı şekilde, ayak bileği dorsifleksiyona zorlandığında aynı ağrı oluşturulabilir. Dizin fleksiyona, ayak bileğinin de ekin konumuna alınması ağrıyı hafifletir. Şişlik genelde görülmez, ancak bazen Aşil tendonunun topuk kemiğine yapıştığı yerde hafif bir şişlik olabilir. Uzun süren olguda topuğun genişlemiş olduğu fark edilir.

İstirahatte artan, hastayı uykudan uyandıran ağrı durumunda başka bir patolojiden şüphelenilmelidir.