GAUCHER HASTALIĞI

Gaucher hastalığı bir kalıtımsal lizozomal depo hastalığıdır.

Lizozomlar toksik maddelerin yıkıldığı, hücreye giren bakterilerin parçalandığı, karmaşık karbonhidrat ve yağ moleküllerinin daha basit moleküllere indirgendiği ve hasar gören hücre bileşenlerinin geri dönüştürüldüğü yerlerdir. Lizozomların bu amaçla kullandığı lizozomal enzimler hücreyi adeta temizler. Lizozomal enzimlerden herhangi birinin mutasyon sonucu üretilememesi ya da yeterli miktarda yapılamaması bazı glukoproteinlerin makrofajlarda birikerek lizozomal depo hastalığına yol açar.

Genel Özellikler

Gaucher hastalığı bilinen lizozomal depo hastalıkları arasında Fabry hastalığından sonra ikinci en sık rastlanılan hastalıktır. 40.000 canlı doğumdan 1’ine Gaucher hastalığı tanısı konmaktadır.

Hastalık otozomal resesif geçişlidir. Hastalığın çocukta oluşabilmesi için en azından her iki ebeveynin de taşıyıcı olması gerekir. Bu nitelikteki ebeveynlerin çocuğunda Gaucher hastalığı oluşması olasılığı her iki cinsiyet için de % 25, taşıyıcı olma olasılığı % 50’dir. Eğer ebeveynlerden biri Gaucher hastası, diğeri sağlam ise tüm çocuklar taşıyıcı olur. Eğer ebeveynlerden biri taşıyıcı, diğeri sağlam ise her iki cinsiyet için de taşıyıcı ya da normal olma olasılığı % 50’dir.

Doğu Avrupa kökenli Eskenazi Yahudi topluluğunda oldukça sıktır (450 kişide 1). Bu toplulukta mutasyona uğramış geni taşıyan kişi oranı 10 ila 17’de 1 bulunmuştur. Aynı zamanda Yahudi topluluğunda en sık görülen genetik hastalıktır. Gaucher hastalığına yol açan 400’ün üzerinde mutasyon tanımlanmıştır, ancak Eskenazi Yahudi topluluğunun % 95’inden ve genel hasta nüfusunun da yaklaşık yarısından sadece 4 mutasyon sorumludur.

Cinsiyet dağılımı eşittir.

Nedeni

Gaucher hastalığı 1. kromozomda (tam yeri 1q22) yerleşik glukozilseramidaz beta (GBA) genindeki mutasyon sonucu ortaya çıkar. Bu genin üretimini sağladığı beta-glukoserebrosidaz (GCaz) enzimi hücre içinde bulunan lizozomlarda aktif haldedir. Beta-glukoserebrosidaz enzimi glukoserebrosid adındaki glikolipid maddesinin şekere (glikoz) ve daha basit bir yağ molekülü olan seramide yıkımını sağlar. Glukoserebrosid aslında hücre duvarında bulunan bir maddedir ve hücre öldüğünde beta-glukoserebrosidaz tarafından parçalanır. Açığa çıkan maddeler yeni hücrelerin yapımında kullanılır.

GBA genindeki mutasyon beta-glukoserebrosidazın etkinliğini ortadan kaldırarak ya da oldukça azaltarak işlenmemiş glukoserebrosidlerin hücrelerde anormal miktarda birikmesine neden olur (Gaucher hücresi). Glukoserebrosidlerin biriktiği hücreler vücudun savunma sistemini oluşturan retiküloendotelyal sistemdeki çöpçü hücre görevini üstlenmiş makrofajlardır. Esas olarak dalak, karaciğer ve kemik iliğinde, bazan de santral sinir sisteminde oluşan Gaucher hücreleri söz konusu organlarda işlev bozukluğuna yol açar.

• serebrosid lipidoz sendromu

• glukoserebrosidaz eksiklği