Tanı

Basit Radyolojik İnceleme

Osteoid osteomanın karakteristik radyolojik görünümü ufak, oval ve radyolüsan bir odak etrafında her yöne uzanan, reaktif kemiğe ait yoğun, kalın bir skleroz alanı şeklindedir. Bu skleroz bölgesinin ortasında kalan radyolüsan odak nidus olarak adlandırılır. Nidusun çapı genellikle 1 cm’in altındadır. Osteoid osteoma, yakın radyolojik benzerliği olan osteoblastomdan, nidusunun en geniş çapının 2 cm’in altında olması kriteri ile ayırt edilir. Nidus skleroz bölgesi içinde merkezi yerleşimlidir ve çevredeki bu reaktif dokudan keskin bir sınırla ayrilir. Erken dönemde aktif bir lezyon olan nidus birkaç yıl içinde olgunlaşarak sessiz bir lezyona dönüşür. Bu geçiş sırasında radyolüsan nidus kemikleşerek çevredeki yoğun reaktif kemikle birleşir. Bu doğal seyir sırasında görüntülenen nidus az veya çok, tümden veya kısmen kalsifiye görünebilir.

İğ biçiminde olan skleroz bölgesi uzun kemiklerde bazen nidusun proksimalinde ve distalinde 5 ila 10 cm gibi hayli uzağa uzanabilir. Skleroz bölgesinin düşey çapı hemen her zaman yatay çapından daha fazladır.  Osteoid osteoma dışında hiçbir kemik lezyonu, çevresinde esas lezyondan birçok kez daha büyük reaktif bir alan oluşturmaz. Osteoid osteomalar yerleştikleri kemikte genişlemeye yol açarlar. Bu durum özellikle nidus çevresi sklerozun asgari düzeyde olduğu omurga yerleşimli osteoid osteomalarda tanı açısından önemlidir. Sklerozun şiddeti nidusun kemikteki yerleşimine göre çok değişir. Bu nedenle osteoid osteomalar üç grupta incelenir:

1. kortikal tip

2. spongioz tip

3. subperiosteal tip

Kortikal osteoid osteomalar klasik tip osteoid osteomalardır ve her yerde benzer radyolojik görünüme sahip olma eğilimindedirler. Çoğu olguda nidusu çevreleyen reaksiyonun kalınlığı nidusun tanınmasını engeller. Hele nidus da nispeten radyopaksa kalın sklerotik tabakalar altında hiç görülmez olur. Tüm olguların 1/3’ünde nidusun basit radyolojik incelemede gösterilemediği ileri sürülmüştür. Nidusa komşu reaktif kemik bölgesi skleroz yoğunluğunun en fazla arttığı kısımdır. Lezyon el bileği kemiklerinde (karplar) yer almışsa bazen radyolüsan odak görülmeyebilir ve tüm kemik skleroze olarak görülür. Nadir de olsa sklerozun komşu omurda da görüldüğü olgular vardır. 

Daha az sıklıkta görülen spongioz tip osteoid osteomada çevredeki skleroz ya çok azdır, ya da bulunmaz. Skleroz mevcutsa, nidusu saran ince bir tabaka biçimindedir ve korteksten çok spongiozadadır. Zaman geçtikçe nidusdan belli bir uzaklıktaki kortekste kalınlaşma görülmeye başlar ve böylelikle nidus sklerotik lezyonun ortasında yer almamış olur (özellikle femur boynunda). Spongioz tip osteoid osteomanın çevresinde reaktif kemik yapımını uyaramayarak uzak bir noktadaki kortekste skleroza yol açması ilginçtir. Özellikle femur boynu ve omurlarda olduğu gibi reaktif kemik görülmeyince nidusun da görülmesi zor olur ve tanıyı güçleştirir.

Subperiosteal (periost altı) osteoid osteoma çok nadirdir. Nidus çevresi skleroz ya yoktur, ya da çok azdır. Kural olarak altındaki kortekste basınç atrofisine veya düzensiz kemik rezorbsiyonuna yol açar. Subperiosteal osteoid osteoma reaktif kemik yapımını uyaracağı yerde komşu eklemlere etkiyerek osteoporoz oluşturur ve artriti taklit eder.

Eklem içi veya ekleme komşu osteoid osteoma sinovit ve osteoporoz dışında nadiren komşu kemiklerde subperiosteal yeni kemik oluşumuna yol açar.