Klinik Görünüm

Çıkık olgularının çoğunda çocuk yolda yürürken aniden “dizinin çıktığını” ve yere düştüğünü ifade eder. Hastalar genellikle patellada çıkığa yol açan travmanın şeklini net hatırlayamazlar. Bu nedenle de diz kapağının yere düşme sonucu çıktığı sanılır. Bazen de olayın başlangıcı hatırlanır ve diz kapağının takılma, ani dönme gibi minör bir zorlanma sonucu çıktığı belirtilir.

Çıkan patella bazen kendiliğinden yerine girebilir, ancak genellikle ağrılı dizi ekstansiyona alarak diz kapağını yerine oturtacak ikinci bir kişiye gereksinim duyulur.

Patellofemoral instabilite olgularının çoğunda sorun çift taraflıdır, ancak bir taraf daha ön planda olur.

Çıkık hemen her zaman dizin lateraline doğrudur.

Karşılaşılan durum tekrarlayan diz kapağının ilk çıkışı olabilir veya öyküde hasta, ya da etrafındakiler tarafından çok iyi bir şekilde tanımlanan, ya da tıbbi kaydı bulunan birden fazla kez gerçekleşmiş patella çıkığına rastlanır. Bu çıkık ilk değilse, hasta dizinin aniden deforme olduğunu, sonrasında ise kendiliğinden, ya da yardımla düzeldiğini belirtmelidir. Dizin dış görünümünde bir değişikliğin olmadığı ve bir anda olup geçen, dizde kayma şeklinde belirtilen durumlar tekrarlayan diz kapağı sublüksasyonu olarak değerlendirilir.

Tekrarlayan patella sublüksasyonu tanısını koymak, çıkığa oranla daha zordur, çünkü hasta birçok yakınmayla başvurur ve mevcut bazı psikolojik sorunları olayı daha da karmaşık hale getirebilir. Tekrarlayan patella sublüksasyonunda diz önü ağrısı en sabit bulgudur. Çıkık olgusunda dahi bazen öyküde zaman zaman tekrarlayan diz ağrılarına rastlanabilir, ancak özellikle ergenlik çağındaki kişilerin sık sık diz ağrısından yakındıkları da bir gerçektir. Bu diz ağrısının gerçek bir patellofemoral instabiteye mi, yoksa kondromalasi patella, ya da dizin aşırı kullanımına mı bağlı olduğunun ayırımını yapmak çoğunlukla zordur. Patellofemoral instabilitesi olan hasta dizini uzun süre fleksiyonda tuttuğunda (örneğin, bağdaş kurmak) veya yokuş aşağı yürüdüğünde, ya da merdiven çıktığında artan diz önü ağrısından yakınır. Koşma, atlama gibi fiziksel aktiviteler diz önü ağrısını arttırır. Bu tarz uzun süreli aktivite sonrası dizde uzun süre yaygın ağrı oluşur.

Tekrarlayan patella sublüksasyonunda hasta bazen diz kapağının kaydığını hisseder. Koşma, ya da yürüme gibi bir aktivite sırasında gelip geçici boşalma hissinden yakınır. Hasta anlık olarak dizine yük veremese de bu durum çıkıkta olduğu gibi düşmesine neden olmaz. Diz tam ekstansiyona giderken bir anlık duraklama olur ve hasta dizini güçlükle tam ekstansiyona getirir. Hasta bunu dizinin kilitlendiği şeklinde ifade eder. Genellikle ağır fiziksel aktivite sonrasında çıkan bu yakınmalara dizden gelen çıtlama, ya da gıcırdamayı da eklemek gerekir. Çıtlama, ya da gıcırdama hasta tarafından hissedilir.

Çıkık olgusunda muayenede diz önünde yaygın ağrı saptanır. Ağrıya dizin herhangi bir kısmında rastlamak mümkünse de, en çok dizin medialinde, patella çevresinde hissedilir. Bazen lateral ve medial eklem hizasında hissedilerek menisküs yırtığı ile karıştırılabilir. Ağrı diz arkasında, poplitea çukurunda dahi hissedilebilir. Tekrar eden çıkıkta ağrının şiddeti daha az olabilir. Tekrarlayan patella sublüksasyonunda muayenede patella çevresinde hassasiyet alınır, ancak çıkık kadar şiddetli değildir.

Çıkık durumunda sıklıkla patella çevresinde ödem mevcuttur. Diz içi efüzyona rastlanır. Diz içi efüzyonun olmaması tekrarlayan patella sublüksasyonunu düşündürmelidir. Çıkık esnasında patella kenar kırığı, ya da femur dış kondili ön yüzünde osteokondral bir kırık oluşmuşsa dizde ileri efüzyon olabilir ve yerel ağrı şiddetlidir.

Hasta muayene masasının kenarına oturtularak dizi tam ekstansiyondan yavaş yavaş fleksiyona getirildiği zaman, patellofemoral instabilite varsa patellanın önce dışa kaydığı, fleksiyonun arttırılmasıyla birliktke patellofemoral oluğa girebilmek için atlayarak içe doğru yer değiştirdiği saptanır. Buna diz kapağının "J" bulgusu denir.

Muayene sırasında diz 30 derece fleksiyondayken patella hafifçe dışa doğru itildiğinde, patellofemoral instabilite varsa çıkık oluşacağı endişesiyle hasta irkilir. Hatta savunma gayretiyle muayene edenin eline sarılarak önlemeye çalışır (irkilme testi, Fairbank bulgusu). Diz tam ekstansiyondayken diz kapağı ile femur dış kondili arasında fazla bir basınç oluşmadığından hasta asgari düzeyde irkilir.

Diz 20 ila 30 derece fleksiyondayken bakıldığında patellanın dışa  doğru kayma miktarının artmış olduğu görülür (kaydırma testi). Patella dışa doğru itildiğinde dizkapağının genişliğinin 3/4 ve daha fazlası kadar dışa yer değiştirmesi patellayı stabilize eden medial yapıların bu işlevi göremediğini gösterir. Aynı şekilde patella içe doğru itildiğinde genişliğinin 1/4 ünden daha az bir yer değiştirmesi dizkapağını stabilize eden lateral yapılardaki kontraktürü gösterir.

Hastada yaygın bağ gevşekliği bulguları (parmaklar ve dirsekte aşırı ekstansiyon, dizde genu rekurvatum vb.), femoral anteversiyon, eksternal tibial torsiyon, genu valgum ve patella alta saptanabilir. Q açısına bakılır. 

Down sendromu, Turner sendromu ve Rubinstein-Taybi sendromu patellofemoral instabitenin rastlandığı,  yaygın bağ gevşekliği ile seyreden durumlardır.