MPS TİP IV (Morquio-Brailsford Sendromu)

Nedeni

MPS tip IV galaktozamin (N-asetil)-6-sülfat sülfataz (GALNS) ve galaktozidaz, beta 1 (GLB1) adlı genlerdeki mutasyonlar sonucu dokularda keratan sülfatın birikmesiyle oluşur. MPS tip IV GALNS genindeki mutasyon sonucunda ortaya çıkmışsa MPS tip IV A, GLB1 genindeki mutasyon sonucu oluşmuşsa MPS tip IV B olarak adlandırılır.

GALNS geni N-asetilgalaktozamin 6-sülfataz adlı lizozomal enzimi üretirken, GLB1 geni de β-galaktozidaz adlı lizozomal enzimi üretir. N-asetilgalaktozamin 6-sülfataz adlı enzim, özellikle kıkırdak dokuda ve gözün saydam tabakasında (kornea) bulunan keratan sülfattan sülfat molekülünün uzaklaştırılmasını sağlar. β-galaktozidaz adlı enzim ise hem keratan sülfatın yıkımında, hem de beyindeki sinir hücrelerinin normal işlevi açısından önemli olan GM1 gangliozid denen maddenin yıkımında rol oynar. Ayrıca, elastin bağlayan proteinin yapımında da yönlendirici etkisi vardır. Elastin bağlayan protein, katepsin A ve nöraminidaz 1 ile etkileşime girerek elastin reseptör kompleksini oluşturur. Elastin reseptör kompleksi bağ dokusunun elemanı olan elastin liflerinin oluşumunda önemli işlev görür.

GALNS geni 16. kromozomda (16q24.3) yerleşiktir ve bu gende 150 civarında mutasyon tanımlanmıştır. GLB1 geni ise 3. kromozomda (3p21.33) yerleşiktir ve bu gende 90’nın üzerinde mutasyon saptanmıştır.

Genel Özellikler

Bu hastalığın 200.000 ila 300.000 kişiden 1’inde bulunduğu tahmin edilmektedir.

Otozomal resesif geçiş özelliği ile kalıtılır.

Klinik Görünüm

MPS tip IV esas olarak iskelet sistemini etkileyen ilerleyici bir hastalıktır. Klinik tablonun ağırlığı kişiden kişiye değişir.

Hasta doğumda normal görünümdedir, ancak zamanla büyümedeki gerilik fark edilir. Hastalar genellikle 2 ila 3 yaş aralığında hekime getirilir. Başlıca yakınma çocuğun yaşına göre çok daha ufak oluşudur. MPS tip IV B daha ileri yaşta ortaya çıkmaya eğilimlidir.

Çocuktaki cücelik bacaklardan ziyade gövdeden kaynaklanır. Boyun kısadır. Tüm bunların nedeni omurlardaki yassılaşmadır.

Sırtta kamburluk (torakolomber kifoz) dikkat çeker. Genellikle hekime ilk getiriliş nedenidir.

Omurgaya ait en ciddi sorun C₂ omuruna ait odontoid çıkıntının hipoplazik, ya da nadiren aplazik oluşudur. MPS tip IV A hastaların hepsinde odontoid hipoplazisi bulunur. MPS tip IV'in karakteristik özelliği olan bu durum atlantoaksiyal instabiliteye neden olduğundan omurilik basısı açısından ciddi risk oluşturur. MPS tip IV, mukopolisakkaridozlar arasında üst servikal bölgede en sık instabilite oluşturan grubu oluşturur. Kronik bası sonucu gelişen miyelopati ile hastanın yürüyüşü bozulur. Kol ve bacaklarda güçsüzlük gelişir.

Bacaklarda genu varum deformitesi tipiktir. 2 ila 3. yaşlarda ortaya çıkar. Ayakbileğinde valgus deformitesi olabilir.

Eklemler aşırı derecede esnektir. Bu yaygın bağ gevşekliğiyle MPS tip IV eklemlerde sertlik görülen diğer MPS’lardan ayrılır. Ancak yine de bazen bazı eklemlerde eklem sertliği olabilir. Bağ gevşekliğine bağlı esnek düz tabanlık görülür.

Genel bir kas güçsüzlüğü vardır. Eklemlerde gevşeklik ve kas güçsüzlüğü sonucu hasta sallanarak yürür (ördekvari yürüyüş). Yürümedeki anormallik genellikle 4 ila 6 yaş aralığında belirginleşir ve genellikle bacaklardaki çift taraflı genu varuma atfedilir.

Yüz görünümü MPS tip I’e oranla çok daha az iticidir. Gözler arasındaki mesafe artmıştır. Burun kökü basıktır. Çene (mandibula) belirgindir.

Gözün saydam tabakasındaki (kornea) bulanıklık sonradan görme bozukluğuna yol açar.

Sık geçirilen kulak iltihabı 10 yaşına doğru işitme kaybına neden olur.

Solunum yolundaki daralma sık sık üst solunum yolu infeksiyonlarına ve uyku apnesine neden olur. Restriktif tip akciğer hastalığı göğüs duvarının şekillenmesinde etkili olur (çan şeklinde göğüs kafesi). Göğüs kafesi öne doğru fırlak bir hal alır (kuş göğsü, pektus karinatum). Göğüs kafesinin sternum kemiğiyle erkenden birleşmesi sonucu vital kapasitede azalma görülür.

Dişler aralıklıdır. Diş mineleri incedir ve çok sayıda diş çürüğüne rastlanır.

Karaciğerde hafif derecede büyüme saptanır. Kalp kapaklarının tutulması (özellikle aort kapakcığı) kalpte büyüme ile sessiz seyreden kalp yetmezliğine yol açar. Kalpte üfürüm alınır.

Kasık ve göbek fıtığına rastlanır.

Eller ve ayaklar ufaktır, ancak parmaklar kalındır.

Diğer MPS’ların aksine zeka etkilenmez.

Yaşam beklentisi klinik belirtilerin şiddetine bağlıdır. Ağır olgular ancak ergenliğe kadar yaşar. Hatta 3 yaşına kadar kaybedilen olgular vardır. Hafif olgular ise erişkin yaşa ulaşabilir. Bazen hasta 60 ila 70 yaşına kadar yaşayabilir. Odontoid hipoplazisine bağlı omurilik basısı ve solunum yolu tıkanıklığı başlıca ölüm nedenleridir.