Tanı

Kronik FBEK düşünülen hastalar radyoloji bölümüne tekerlekli iskemle ile, akut kaymadan kuşkulanılan hastalar sedye ile gönderilmelidir. Akut kayma düşünülen hastaya mümkünse sedyede çekim yapılmalı, bu yapılamıyorsa sedyeden çekim ortamına taşınma sırasında o bacağına yük vermesi kesinlikle önlenmelidir.

FBEK düşünülen hastalarda tanı açısından direkt radyografi esastır ve öncelikle kalçanın ön arka ve yan radyografileri alınır. Akut kayma düşünülen olgularda şiddetli ağrı uyandırmamak ve kaymayı daha da arttırmamak için (avasküler nekroz riski!) yan radyografi, ön arka radyografinin değerlendirilmesi sonrasına bırakılabilir veya çekilmeyebilir de. Çekilen röntgen filmi diğer kalçayı da içine almalıdır (pelvis ön arka radyografi). Basit radyografi ile tanıya gidildiği gibi kaymanın derecesi değerlendirilerek tedavi şekli de düzenlenmiş olur.

Kaymanın henüz gerçekleşmediği, ancak klinik yakınmaların başladığı döneme kayma öncesi evresi denir. Kayma öncesi evresinde büyüme plağında hafif bir genişleme ve düzensizlik görülür. Büyüme plağının sınırları keskinliğini kaybederek bulutlaşır. Femur başı yüksekliğinde hafif bir azalma olur. Kayma öncesi döneminin fark edilmesi, geçirilmiş FBEK nedeniyle izlenen çocuklarda karşı kalçaya erken girişim açısından son derece önemlidir.

Normalde femur boynu üst kenarına teğet çizilen bir hat femur başını keser (Klein hattı). Kesilen femur başı miktarı kalça rotasyonu ile doğrudan ilgilidir ve baştan en büyük parça kalça tam iç rotasyondayken kesilir. Hafif bir kaymanın gerçekleştiği kronik olgularda bu hat femur başı epifizini ya hiç kesmez, ya da daha ufak bir kısmını keser (Trethowan bulgusu). Ayrıca, arkaya kayan femur başı epifizinin, büyüme plağı komşuluğundaki metafizle süperpoze olması (üst üste gelmesi) nedeniyle, büyüme plağının metafiz tarafında yoğunluk artışına bağlı olarak hilal şeklinde bir skleroz (beyazlaşma) alanı görülür (Steel belirtisi). Hafif kaymaları aydınlatacak başka bir bulgu da Scham belirtisidir. Normalde femur boynu metafizinin alt ve iç ucu asetabulum arka duvarıyla üst üste binerek radyoopak bir üçgen oluşturur. Kayma durumunda bu kısım asetabulumun dışına doğru yer değiştireceğinden bu üçgen kaybolur.

Uzun süreli kronik kaymalarda kayan femur başı epifizin bıraktığı boşluk kemik onarım dokusu (kallus) ile dolar ve zamanla kemikleşerek tabanca kabzası tarzında bir görünüm ortaya çıkar.  Akut kaymada bu kallus dokusuna ait remodelasyon olayı görülmez. Kronik FBEK olgularında akut kayma evrelerinde radyografi çekilmesi durumunda, remodelasyona ait femur boynunda bükülme ve tümsek oluşmasına ek olarak, bu remodelasyonun ötesinde bir kayma saptanır.

Kayma yan radyografilerde daha kolay seçilir. Bu amaçla cross table yan radyografi alınır, ya da kalça kurbağa pozisyonundayken ön arka radyografi çekilir.

Cross table yan radyografi özellikle kayma öncesi evresinde ufak miktardaki yer değiştirmeyi göstermede yararlıdır, ancak özellikle şişman çocuklarda olmak üzere zahmetli bir çekimdir.

Daha pratik olan kurbağa pozisyonunda çekilen yan radyografi tanı ve kaymanın derecelendirilmesi açısından önemlidir. Bu amaçla hastanın kalçası 90 derece fleksiyon, 60 derece abdüksiyon ve nötral rotasyondayken pelvis ön arka radyografi çekilir.

Klinik muayene ve standart çekilmiş pelvis ön arka ve yan radyografiler FBEK tanısını koymak ve değerlendirmek için genellikle yeterlidir, ancak belli endikasyonlarda diğer tanı araçlarından da yararlanılabilir. Örneğin ultrasonografi ile kayma öncesi dönemini değerlendirmek mümkündür. Kalça ultrasonografisinde femur boynu ile epifiz arasında oluşan basamaklanmanın 6 mm’den fazla oluşu veya karşı tarafa göre 2 mm’den daha fazla oluşu tanı koydurucudur. Ultrasonografinin rutinde kullanımı yoktur.

Bilgisayarlı tomografi kalça retroversiyon miktarını tam olarak ölçme olanağını sağlayarak cerrahi yapılacak olgularda yol gösterici olabilir, ancak rutinde kullanımı yoktur. Direkt radyografilerin negatif olduğu, ancak klinik olarak kayma öncesi evresi düşünülen bir hastada BT endikasyonu doğar. Daha çok ameliyat sonrası sorunlarda kullanımı söz konusu olabilir. Özellikle avasküler nekroz veya kondroliz gelişen hastalarda pozisyon vermek güç olduğundan veya oldukça şişman hastalarda femur başı sınırları iyi seçilemediğinden kullanılan materyalin ekleme girip girmediğini kontrol etmede tercih edilebilir.  Ayrıca, ameliyat sonrası ağıları süren hastalarda büyüme plağının kapanıp kapanmadığının anlaşılmasında da kullanılabilir. 3 boyutlu bilgisayarlı tomografi görüntüleri ise asetabulufemoral sıkışma saptanan, eski FBEK hastalarında yapılacak rekonstrüktif işlemi planlamak açısından çok yararlıdır.

Kayma öncesi evresini aydınlatmada kemik sintigrafisi düşünülürse de ultrasonografi veya bilgisayarlı tomografi kadar hassas değildir. Kemik sintigrafisi femur başında gelişen avasküler nekroz ve eklem aralığında gelişen kondrolizi saptamak açısından kullanılabilir.

Manyetik rezonans görüntülemenin direkt radyografiye tek üstünlüğü femur başında gelişen avasküler nekrozu erkenden ortaya koyabilmesidir. Eğer hastaya cerrahi girişim yapılıp paslanmaz çelik implant kullanılmışsa MRG’nin bu üstünlüğü işe yaramaz.