Nedene Özgü Uzunluk Farkının Ortaya Çıkışı

Doğuştan kısa olan bacak kemiklerinde (femur, tibia, fibula) uzama geriliğine yol açan genetik bir mekanizmadan söz edilmektedir. Bu, kemiğin tüm boyutuyla ufalmasına neden olur.

Büyüme plağındaki uzama üzerine etkili ikinci unsur çevre kaslarındaki güçsüzlüktür. Heuter-Volkmann yasasına göre büyüme plağındaki uzama oranı etkiyen kompresif kuvvetlere bağlıdır. Çocuk felci ve meningomiyelosel gibi kas güçsüzlüğü, ya da felcin görüldüğü durumlarda kısalık bu mekanizmayla oluşur. Damarların çalışmasını sağlayan sinirlerdeki bozukluğun büyüme plaklarına taşınan kanın azalmasına yol açtığı ve bunun da uzama üzerinde etkili olduğu ifade edilmektedir.

Büyüme plağındaki uzama üzerine etkili üçüncü unsur büyüme plağının hasar görmesidir. Zamanında ve yeterince müdahale edilmediğinde büyüme plağı komşuluğundaki infeksiyon odağı büyüme plağının bir kısmını veya tamamını tahrip edebilir. İnfeksiyon odağı genellikle metafizde yer alır, ancak süt çocuklarında epifizde de olabilir ve infeksiyon ekleme açılarak septik artrit oluşturabilir. Büyüme plağının infeksiyon tarafından tahribi sonrası o bölgede epifiz ile diyafizi birleştiren bir kemik köprü oluşur. Çevresindeki dokunun aksine uzama işlevi olmayan, böylelikle de uzamayı dizginleyen bu kemik köprü yerleşimine göre kısalığa ve/veya açılanmaya neden olur.

Büyüme plağını etkileyen bir travma, ya infeksiyonda olduğu gibi uzamayı dizginleyen bir kemik köprü oluşturur, ya da büyüme plağındaki büyümeden sorumlu hücreleri tahrip ederek uzama üzerinde etkili olur. Büyüme plağını tam kat geçen kırıklar (Salter-Harris tip III ve tip V) kemik köprü oluşumuna yatkın kırıklardır. Salter-Harris tip V kırıkta ise büyümeden sorumlu hücreler hasar gördüğünden giderek kısalık ve/veya açılanma ortaya çıkar.

Kemik infeksiyonu daha ufak çocuklarda görüldüğünden travmaya göre daha ciddi kısalıkla sonuçlanır. Ayrıca ileri dizilim kusuru ve eklem harabiyetine neden olur. İnfeksiyon sonucu oluşan kemik köprü travma sonrası oluşan köprüye oranla daha kalın ve daha merkezidir. Radyolojik olarak ortaya koymak, sınırlarını belirlemek daha güçtür. Radyografide görüldüğünden daha büyük çıkabilir. Bazen birkaç ufak köprü şeklinde olur. Bu nedenle tedavide rezeksiyon düşünülüyorsa uygulanması daha güçtür.

Tümörler de büyüme plağını istila ederek infeksiyonda olduğu gibi kısalık oluşturabilirler. Işınlama gerektiren tümörlerde ışınlamanın etkisiyle büyüme plağı ve komşuluğundaki kemik ve yumuşak dokularda onarımı çok uzun zaman gerektiren hasarlar oluşur. Işınlanmış kemiğin tekrardan kanlanması ve canlı kemik hücrelerine kavuşması yılları bulduğundan hasta yaşarsa o kemiğe uzatma işleminin uygulanması ileri derecede güçleşir. Enkonrondromatoz (Ollier hastalığı) gibi büyüme plağındaki kıkırdak hücrelerinden kaynaklanan tümörlerde uzama potansiyelinin bir kısmı büyüyen tümör dokusuna harcandığından kısalık oluşur. Osteokondromatozisde (multipl herediter eksoztoz) de aynı etki söz konusudur. Soliter kemik kisti, anevrizmal kemik kisti, dev hücreli tümör, kondroblastom gibi büyüme plağına bitişik tümörlerde küretaj sırasında büyüme plağı hasar görebilir. Fibröz displazide oluşan mikro kırıklar ve açılanma kısalığa yol açar.

Büyüme plağındaki uzama üzerine etkili dördüncü unsur da büyüme plağının kanlanmasındaki bozukluklardır. Göbek veya femoral arter kateterizasyonu sırasında femur başını besleyen ağın hasar görmesi ve Legg-Calvé-Perthes hastalığı bunun en iyi örnekleridir. Perthes hastalığında büyüme plağındaki hasar oranında kısalık oluşur. Öte yandan bacakta yer alıp belli bir hacim oluşturan bazı damar malformasyonları (hemanjiomatoz, Klippel-Trénaunay-Weber Sendromu), ya da bacakta dolaşımı arttıran bazı durumlar (Wilms tümörü, nörofibromatoz) büyüme plağını uyararak uzamaya neden olabilirler. Kanlanmayı arttıran kronik osteomiyelit (Brodie apsesi), jüvenil romatoid artrit (özellikle 3 yaşından önce) ve hemofilik atropati (dizde) de aynı mekanizmayla uzamayı uyarırlar. İnfeksiyon büyüme plağı hasarı yoluyla uzama üzerinde olumsuz etkide bulunurken, kanlanmayı arttırarak uzamayı uyarabilir. Kırık sonrası bacakta kanlanmanın artması kırılan kemikte aşırı uzamaya neden olur (özellikle femur). Üstelik bu etki komşu kemikte de gözlenir.