Cihaz Kullanımı

Serebral palsili hastalarda kontraktürleri önlemek, ekstremiteyi işlevsel konumda tutmak, yürümeyi kolaylaştırmak ve vücut dengesini sağlamak açısından ortezlerden (cihaz) yararlanılır. Ameliyat sonrası ekstremiteyi korumak amacıyla da ortez kullanılabilir (örneğin, dizde immobilizer uygulaması). Bu ortezler ilgili kısma vücut dışından uygulanır. Ortez seçiminde mevcut patolojinin niteliği kadar spastistenin derecesi, motor kontrol düzeyi, çocuğun mental durumu, yaşı, istemli kas kontrolü olup olmadığı, gövde dengesi ve stereognozi (elimize aldığımız bir cismin şekli, büyüklüğü, ağırlığı ve ne olduğunu anlamak) yeteneği de önemli rol oynar.

Ortez kullanımında yakın izlem zorunludur. Hızlı büyüme ortezde uyumsuzluğa neden olur. Aynı şekilde işlevsel gereksinimlerde zamanla değişiklik olabilir ve ortezin değiştirilmesi gerekebilir.

Ufak çocuklar orteze daha kolay uyum sağlar. Bazen vücutlarının bir parçası gibi kabul ederler. Çocuğun mümkün olan en kısa zamanda ayakta durabilmesi sağlanmalıdır. Bu sayede barsak ve mesane işlevi düzenlenmiş olur ve çocuğun çevreyi öğrenme ve kavrama becerileri geliştirilebilir. Bu amaçla değişik işlevli ayakta durma cihazlarından yararlanılır. Bu cihazlara baş desteği ve masa eklenebilir.

Çocuk ve aile ortez kullanımını birlikte öğrenmelidir. Ortez uygulandığı bölgeye tam oturmalıdır, aksi takdirde basınç yaraları oluşturabildiği gibi belli noktalardan basınç uygulayarak kontraktürü kontrol altına alma görevini yerine getiremez. Her ortez 6 ila 12 aylık aralarla imalatçı teknisyen tarafından gözden geçirilmelidir.

Ortezler en çok ayak deformiteleri için kullandırtılır. Ortez kullanımındaki gaye ayağı yere düz basan (plantigrad) hale getirmek ve diz üzerindeki olumsuz etkilerini ortadan kaldırmaktır. Bu amaçla kullanılan ortez hafif ve kullanışlı olmalı, bası yarası oluşturmamalıdır.

Ortezlerin içinde en yaygın kullanılanı ekin deformitesinde kullanılan ayak-ayakbileği ortezidir (AFO; Ankle-Foot-Orthosis). AFO’ların değişik tipleri mevcuttur.

Dinamik AFO (DAFO, Dynamic Ankle-Foot-Orthosis)

Çok ince, esnek malzemeden ve ayağa tam temas edecek şekilde yapılır. Ayakta belli noktalara basınç uygulayarak ayağı kontrol eder.  Ayak bileğinde az da olsa dorsifleksiyon hareketi mevcutsa tercih edilir. Malleollerin üstündeki kısma oturduğu için bir miktar ayak bileği hareketine izin verir. Topuğun tam oturmasını sağlayan bir çektirme bandı mevcuttur. Dinamik düşük ayak deformitesinde kullanılır.

Rijit AFO

Ayak bileği hareketine izin vermez. Uygulama öncesi bir şekilde topuğun tam oturması sağlanmalıdır. Yürüyüş siklusunun duruş evresinin başlangıcında ayağın yere topukla temasını ve salınım evresinin başlangıcında ayak parmaklarının yerden kesilmesini sağlar. Düşük ayak lehinde kontraktür gelişmesini önlemek ve ayakta zor duran çocuğa ayak bileği stabilitesi sağlamak için kullandırtılır. Taban kısmının kenarlarını yükseltmek suretiyle valgus veya varus yönündeki deformiteleri de kontrol etmek mümkün olabilir. Ameliyat sonrası yinelemeyi önlemek amacıyla da kullanımı yaygındır.

Eklemli (menteşeli) AFO

Eklemli AFO’lar plantar fleksiyonu kısıtlayarak, ayağın pasif olarak dorsifleksiyona gitmesini sağlarlar. Ayak bileğinin pasif olarak dorsifleksiyon yapabildiği durumlarda tercih edilir. Bu sayede AFO kullanan çocuğun merdivenleri daha rahat çıkması, engebeli yüzeylerde daha rahat yürümesi sağlanır. Çocukta genu rekurvatum deformitesi mevcutsa dizi stabilize etmek için ayak bileği 5 derece dorsifleksiyonda stoplanır. Pasif ayak bileği dorsifleksiyonu olmayan çocuklara verildiğinde ayak düztabanlığa zorlanır. Ayrıca dizde fleksiyon kontraktürü düzeltilmeden kullandırtılmamalıdır; çömelerek yürüyüşü arttırır. Aynı durum triseps sura güçsüzlüğünde de söz konusudur.

Yer Tepkili AFO (GRAFO, Ground Reaction AFO; veya FRO, Floor Reaction Orthosis)

Diğer AFO'ların aksine yer tepkili AFO'da plastik muhafaza bacağın arkasında değil önünde yer alır. Hemen tuberositas tibianın altından başlayan ön kısım arkada baldır kaslarını bir bantla kuşatır; AFO'nun arkası malleollerin üstündeki bölgeye kadar açıktır. Ayak bileği birkaç derece düşük ayak konumunda imal edilir. Duruş evresinde pasif olarak öne kayan tibia AFO'nun ön kısmındaki dayanak aracılığıyla arkaya itilir ve diz ekstansiyona zorlanır; bu sırada güçsüz ayak plantar fleksörleri yer tepkisine karşı desteklenir. Çömelme yürüyüşündeki hafif (10 ila 15 dereceden az) diz fleksiyon kontraktürünü ve güçsüz triseps suraya bağlı topuk yürüyüşünü düzeltmek amacıyla kullandırtılır. İleri diz ve kalça fleksiyon kontraktürlerinde kullanımı uygun değildir.

Diz Ortezi (KAFO, Knee-Ankle-Foot Orthosis)

Kullanımı çok sınırlıdır. Nadiren geceleri kullandırtılır.